Hiện nay, rất nhiều người nghĩ rằng cứ cho trẻ ăn nhiều thịt bò, trứng, cua, ghẹ thì trẻ sẽ không bị thiếu sắt và kẽm.
Ths.Bs Lê Thị Hải - Nguyên GĐ Trung tâm khám tư vấn dinh dưỡng trẻ - Viện Dinh Dưỡng Quốc Gia - Chủ tịch Chi hội Dinh dưỡng Nhi khoa Việt Nam cho biết không phải cứ cho trẻ ăn nhiều thức ăn giàu sắt và kẽm là trẻ sẽ không bị thiếu hai vi chất này. Kẽm và sắt chủ yếu có trong đạm động vật như trứng, thịt bò, ghẹ, hàu… Tuy nhiên, tỷ lệ hấp thu sắt kẽm từ thức ăn khá thấp.
Trong chế độ ăn hàng ngày, cơ thể chỉ hấp thu được 5 - 15% lượng sắt và 10 - 30% lượng kẽm của thực phẩm. Ngoài việc chế độ ăn không cung cấp đủ sắt, kẽm, thì thường xuyên bị nhiễm giun sán, rối loạn tiêu hóa cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng giảm hấp thu sắt, kẽm ở trẻ nhỏ.
Theo thống kê của Bộ Y tế giai đoạn 2019 - 2020, có 58% trẻ dưới 5 tuổi bị thiếu kẽm, cứ 3 trẻ có 1 trẻ thiếu sắt. Từ những năm 80 Việt Nam đã có chương trình phòng chống thiếu máu, thiếu sắt. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta vẫn chưa có chương trình nào về phòng chống thiếu kẽm. Tỷ lệ thiếu sắt và kẽm ở trẻ em Việt Nam, nhất là trẻ dưới 5 tuổi vẫn đang tồn tại ở mức cao.
Trẻ cần được ăn cân đối dinh dưỡng, ảnh minh hoạ.
Nói về tầm quan trọng của sắt, Ths. Bs Lê Thị Hải cho hay, sắt là nguyên tố cấu tạo nên hồng cầu mang oxy tới các cơ quan. Trẻ bị thiếu sắt có thể dẫn đến thiếu máu, cơ thể mệt mỏi, xanh xao, ăn không ngon miệng, chậm tăng cân, suy giảm miễn dịch, dễ mắc bệnh, hay cáu kỉnh, khả năng tập trung chú ý kém.
Kẽm tham gia vào thành phần 300 loại enzyme của các phản ứng trong cơ thể cũng như quá trình tiêu hóa thức ăn trong cơ thể. Kẽm vừa là thành phần cũng vừa là chất xúc tác giúp tăng cường sản xuất các yếu tố miễn dịch. Đồng thời kẽm cũng tham gia vào quá trình tăng sinh các hormone tăng trưởng giúp dài xương. Trẻ thiếu kẽm có thể dẫn tới tình trạng nhẹ cân, suy dinh dưỡng, thấp còi và tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng, các bệnh do virus.
Nhiều cha mẹ băn khoăn không biết liệu việc bổ sung cùng lúc cả sắt và kẽm có gây ảnh hưởng gì cho trẻ hay không. Ths.Bs Lê Thị Hải cho biết việc bổ sung đồng thời cả kẽm và sắt không gây ra sự cạnh tranh hấp thu hay "đánh nhau" giữa hai vi chất này như nhiều cha mẹ nghĩ. Ngược lại, sắt và kẽm còn hỗ trợ hấp thu qua lại lẫn nhau bởi kẽm và sắt thường bị thiếu cùng nhau do 2 chất này có mối tương quan hỗ trợ trong việc hấp thu.
Mặc dù kẽm và sắt cùng là các kim loại ion hóa 2 nhưng không vận chuyển qua cùng kênh DMT1 như sắt, canxi. Kẽm hấp thu qua một thụ thể khác là ZIP4 và khi vào lòng tế bào có vai trò làm tăng hấp thu sắt thông qua việc tăng protein thụ thể DMT1 và mRNA. Không chỉ thế, sắt được hấp thu chủ yếu ở đầu tá tràng, còn kẽm được hấp thu ở ruột non. Khi bổ sung 2 vị chất trên cho trẻ, cha mẹ nên lưu ý giữ tỷ lệ cân đối giữa sắt và kẽm tương đương với tỷ lệ 2:1 hoặc 1:1 để có thể hạn chế sự ức chế hấp thu 2 vi chất này.
PGS.TS.BS Nguyễn Tiến Dũng - Nguyên Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai cho biết khi bổ sung sắt và kẽm, việc cân bằng hàm lượng của hai vi chất này cực kỳ quan trọng. Do đó, cha mẹ nên bổ sung cùng lúc cả sắt và kẽm với tỷ lệ tương đương nhau để cơ thể trẻ có thể hấp thu 2 vi chất này tốt nhất.
