Trong ba năm trở lại đây, số người sử dụng thuốc lá điện tử đang gia tăng ở Việt Nam. Theo kết quả nghiên cứu về các hành vi nguy cơ đối với sức khỏe học sinh THCS và THPT tại Hà Nội do Viện Chiến lược và Chính sách y tế (Bộ Y tế) thực hiện năm 2020, tỷ lệ học sinh hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử ở các lớp từ 8 - 12 là 8,35%, ở học sinh lớp 10 - 12 là 12,6%.
Cũng theo kết quả khảo sát này, năm 2015, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở 34 tỉnh, thành phố chỉ khoảng 0,2%, nhưng đến năm 2020, đã tăng 18 lần lên khoảng 3,6%.
Bốn nam sinh tại Quảng Ninh nhập viện do hút thuốc lá điện tử
Ths.BS Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam cảnh báo, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng gây nguy hại đối với sức khoẻ cộng đồng tương tự thuốc lá điếu thông thường. Đáng lo ngại, nếu một quốc gia chưa có năng lực tốt mà lại cho phép lưu hành thuốc lá mới thì chắc chắn sẽ dẫn tới tỷ lệ sử dụng rất nhanh. Bởi vì nếu sản phẩm thuốc lá mới được bán công khai như thuốc lá thông thường thì giới trẻ sẽ thử dùng và nghiện nicotine, khi đó tỷ lệ sử dụng sẽ gia tăng nhanh, vượt kiểm soát.
Qua báo cáo của các nhà khoa học và các cơ quan chức năng, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng - gọi chung là thuốc lá thế hệ mới, đã xâm nhập vào Việt Nam một cách “nguy hiểm”. Các chuyên gia đặc biệt quan ngại rằng, nếu không có những biện pháp quyết liệt ngăn chặn thuốc lá điện tử thì thành quả phòng, chống lại tác hại của thuốc lá trong 20 năm qua của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng lớn.
Theo PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), WHO đã có đánh giá và nhiều báo cáo của Bệnh viện Bạch Mai - nơi cấp cứu các bệnh nhân bị ngộ độc do thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đã cho thấy thuốc lá thế hệ mới có những tác hại không kém so với thuốc lá truyền thống. Trong đó, có tác hại, tác động đến cơ chế thần kinh, tim mạch, đến các cơ quan nội tạng khác, đặc biệt là đối với trẻ em và phụ nữ. Đã có những trường hợp trẻ em phải cấp cứu, những trường hợp phụ nữ đã phải cấp cứu vì xuất huyết não do sử dụng thuốc lá điện tử. Nguy hiểm hơn là hóa chất trong thuốc lá điện tử có chứa cả ma túy.
“Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đã dẫn chứng rõ các trường hợp cấp cứu do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, với các hóa chất, dung dịch thu được có chứa ma túy. Bộ Y tế cũng đã có một nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ nữ giới hiện nay hút thuốc lá truyền thống tại Việt Nam đã giảm chỉ còn 1,1%, nhưng trong thời gian ngắn khoảng 3 vừa qua, nữ giới hút thuốc lá điện tử thuốc lá buông lỏng tăng lên 3,6 %. Trong giới trẻ việc phụ nữ hút hút lá điện tử rất phổ biến, kể cả là phụ nữ đang mang thai, phụ nữ đang cho con bú, phụ nữ đang nuôi… Điều này gây hại rất lớn cho thế hệ tương lai”, PGS.TS Lương Ngọc Khuê nói.
Hiện nay, tại Việt Nam các hoạt động nhập lậu, mua bán, kinh doanh các sản phẩm này đang diễn ra dưới nhiều hình thức. Sản phẩm không rõ nguồn gốc xuất xứ được đưa vào Việt Nam chủ yếu qua đường nhập lậu, xách tay… và được đưa tới tay người tiêu dùng qua các kênh không chính thức và được quảng bá, bán hàng tràn lan trên các trang mạng xã hội. Các sản phẩm này thu hút giới trẻ thông qua hương vị hấp dẫn, thiết kế sản phẩm bắt mắt, thời trang, mang đậm phong cách công nghệ, được quảng bá trên mạng xã hội của giới trẻ bằng những người nổi tiếng và giữ khách hàng bằng các sản phẩm có hàm lượng nicotine cao.
Một số khảo sát trong cộng đồng sử dụng thuốc lá điện tử cho thấy rõ ràng về mối liên quan giữa sử dụng thuốc lá điện tử với các tệ nạn xã hội khác như ma túy, hút shisha và các chất gây nghiện khác.
Do có bất cập trong quy định quản lý Nhà nước chưa rõ ràng đối với các sản phẩm thuốc lá điện tử thế hệ mới nên tình hình tội phạm ma túy “núp bóng” thực phẩm, đồ uống, thảo mộc, thuốc lá điện tử... diễn biến phức tạp và có chiều hưởng gia tăng.
Đặc tính của sản phẩm thuốc lá mới thế hệ mới khác biệt so với các đặc điểm của thuốc lá truyền thống nên không thể áp dụng Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) năm 2012 cho các sản phẩm này. Các chuyên gia cũng đề xuất nhóm giải pháp về sửa luật và các Nghị định của Chính phủ quy định về thuốc lá, trong đó tập trung vào việc tuyên truyền, vận động và cấm sản phẩm này.
PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế)
Ông Lương Ngọc Khuê cho biết thêm, Vụ pháp chế (Bộ Y tế) đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Y tế đề xuất cấm sản phẩm này tại Việt Nam, đồng thời, xử lý hình sự các đối tượng vi phạm: “Đã có trường hợp học sinh bị dụ dỗ sử dụng ma túy núp bóng thuốc lá điện tử ở trường học. Các đối tượng thậm chí cho tiền để các em hút thử. Chúng tôi đã đề xuất với Chính phủ, với Quốc hội xem xét để đưa ra biện pháp xử lý hình sự tăng nặng cho các đối tượng cố ý gây ra những tác hại đối với sức khỏe của cộng đồng nói chung và của trẻ em, phụ nữ nói riêng, nhất là đối với các em học sinh”./.
