Nép mình trên đường Y Khu (buôn Păn Lăm, phường Tân Lập, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk), không gian Nhà cổ Đại Ngàn của nhà sưu tập Võ Minh Luân (trú tại thành phố Buôn Ma Thuột) đã trở thành điểm đến của nhiều người dân và du khách trong thời gian qua.
Trong Nhà cổ Đại Ngàn, người dân và du khách được ngắm nhìn hơn 10.000 hiện vật cổ xưa về văn hóa Tây Nguyên. Không chỉ vậy, mọi người còn thích thú khi được tận mục sở thị hơn 100 hiện vật cổ quý hiếm có khắc họa hình tượng con rồng, đa dạng chất liệu từ gỗ, tranh, sơn son thiếp vàng, gốm...
Trong đó, chủ yếu linh vật rồng được thể hiện trên chất liệu gốm, sứ qua các vật dụng như bình, chóe, ly, chén…
Nhà sưu tập Võ Minh Luân đang lưu giữ, bảo tồn nhiều hiện vật cổ, trong đó có hàng trăm hiện vật khắc họa hình tượng con rồng.
Nhà sưu tập Võ Minh Luân cho hay, bộ sưu tập về linh vật rồng trải qua hàng ngàn năm lịch sử trên các cổ vật từ các thời: Lý, Trần, Lê, Nguyễn đến nay.
Hình tượng rồng được thể hiện trên những chiếc dĩa làm bằng gốm thân thuộc, thường thấy trong mỗi bữa cơm gia đình trước đây. Trong đó, phải kể đến chiếc dĩa bằng gốm có hình tượng cặp rồng 3 móng đang bay, thế “lưỡng long tranh châu”.
2 con rồng này tượng trưng cho âm, dương, nam và nữ, hai thái cực khác nhau, thể hiện sự thịnh vượng, sự cân bằng hài hòa. Đây là sản phẩm của hãng sứ Vĩnh Tường Đà Lạt xưa (năm 1960 - 1970), từng được bán khắp vùng Tây Nguyên, Nam Trung bộ và xuất khẩu.
Đặc biệt, anh Luân còn sưu tầm được nhiều hiện vật chóe cổ có hình tượng rồng. Rồng trang trí trên chóe mang nhiều phong cách, kỹ thuật tạo hình và đặc điểm khác nhau.
Nhiều hiện vật chóe cổ có hình tượng rồng.
Chẳng hạn, chiếc chóe cổ Mỹ Thiện Châu Ổ (tỉnh Quảng Ngãi) được sản xuất vào thế kỷ 18. Đây là dòng gốm được triều Nguyễn hay đặt làm tặng quan chức, sứ thần, tù trưởng, già làng.
Những chiếc chóe rượu cần này được người đồng bào dân tộc Tây Nguyên rất quý và sẵn sàng đổi nhiều trâu bò để lấy chóe. Đồ án linh vật rồng cũng được thể hiện rất đa dạng như: Long ẩn, long truy, lưỡng long tranh châu...
Hay đó những chiếc chóe Lái Thiêu xưa (sản xuất vào những năm 1930-1950) có vẽ linh vật rồng của người đồng bào Tây Nguyên. Trên chóe có hình tượng 2 linh vật rồng 5 món đang bay trên mây đuổi nhau rất uy nghi. Anh Luân cho biết, những chiếc chóe này rất quý và hiện nay không còn nhiều.
Không chỉ vậy, linh vật rồng còn thể hiện trên chiếc chóe Lái Thiêu dòng gốm Phúc Kiến xưa cỡ lớn đầu thế kỷ 20. Trên chóe có hình tượng rồng Long Ổ tượng trưng cho tầng lớp con cháu vua quan xưa kia, được anh Luân sưu tập ngay tại tỉnh Đắk Lắk.
Để sưu tầm được các hiện vật cổ có hình tượng rồng, anh Luân mất khoảng thời gian hơn 10 năm lặn lội khắp nơi.
Chiếc chóe gốm Gò Sành (sản xuất tử thế kỷ XIII-XV) được làm ở tỉnh Bình Định cũng được anh Luân sưu tầm từ một nhà sưu tầm ở tỉnh Thừa Thiên Huế. Trên chóe có đắp nổi linh vật rồng 3 móng, thân rồng có vảy được các nghệ nhân chạm khắc vẩy thô sơ nhưng rất sống động.
Theo anh Luân, đây là chóe quý hiếm hiện chỉ có một cái ở Việt Nam, cái còn lại ở một bảo tàng tại đất nước Hà Lan. Từ ngày sưu tầm được, gia đình anh Luân rất tâm đắc với hiện vật này và xem như báu vật của gia đình, mỗi lần có khách tới thăm anh đều trân trọng giới thiệu.
Ấn tượng hơn cả là chiếc chóe rượu cần đắp nổi 2 linh vật rùa, kỳ đà của người Ê Đê, trên bề mặt có linh vật rồng đang bay. Đây là dòng chóe được đồng bào Tây Nguyên đặt làm ở Lái Thiêu (những năm 1940 - 1960). Những chóe rượu này rất quý và hiện nay không còn nhiều.
Chiếc chóe gốm Gò Sành (sản xuất tử thế kỷ 13-15) có đắp nổi linh vật rồng 3 móng.
Trong bộ sưu tập về linh vật rồng của nhà sưu tập Võ Minh Luân còn rất nhiều những hiện vật khác, mỗi hiện vật có một câu chuyện và giá trị khác nhau, nhưng đều những mang ý nghĩa tốt đẹp về cuộc sống, ước muốn của con người.
Để sưu tầm được các hiện vật nói trên, anh Luân mất khoảng thời gian hơn 10 năm lặn lội khắp các buôn làng trong nước. Bên cạnh đó, một số hiện vật được anh sưu tầm về từ các nước như Pháp, Mỹ....
Chiếc chóe rượu cần đắp nổi 2 linh vật rùa, kỳ đà và linh vật rồng đang bay.
Tất cả các hiện vật này được gia đình anh Luân trưng bày tại không gian Nhà cổ Đại Ngàn trong dịp xuân Giáp Thìn, để người thân, bạn bè và tất cả du khách có nhu cầu tới tham quan, tìm hiểu.
Chiếc bình hoa văn không gian văn hóa Tây Nguyên có linh vật rồng được thể hiện trên tai (vấu).
Hình tượng rồng được thể hiện trên những chiếc dĩa làm bằng gốm.
Rồng trang trí trên chóe mang nhiều phong cách, kỹ thuật tạo hình và đặc điểm khác nhau.
Khánh Ngọc
